بعد از روی‌کار آمدن رژیم جمهوریت به حمایت همه‌جانبهٔ آمریکا، فرصتی تازه برای جنگ‌سالاران فراهم گردید تا با سبقت‌گرفتن از یک‌دیگر در ظلم و جنایت علیه ملت رنج‌دیدهٔ این سرزمین، بر مال و متاع خود بیفزایند، بیت‌المال را به تاراج ببرند و همانند قلدرانی رام‌نشدنی، هرگونه ستمی را بر این ملت روا دارند.
در این میان، عبدالرشید دوستم که کارنامهٔ ننگینش در دوران اشغال افغانستان توسط اتحاد شوروی و متعاقباً در زمان جنگ‌های داخلی، مملو از خون‌های بی‌گناه ریخته‌شده بود، در زمان جمهوریت نیز ـ همان‌گونه که انتظار می‌رفت ـ بیکار ننشست و تا جایی که در توان داشت، از هیچ‌گونه فساد و جنایت دریغ نورزید و هیچ کار زشتی را فرو نگذاشت، مگر آن‌که ردپایی از خود در آن برجای گذاشته باشد.
در مدت بیست‌سال رژیم جمهوریت، اگرچه به‌خاطر نفوذ بالا در دستگاه فاسد حکومتی بر بسیاری از فسادها و جنایات این جنرال دروغین سرپوش گذاشته شد، اما حجم این خلاف‌ها به‌قدری زیاد بود که علی‌رغم این تلاش‌ها، بازهم افشا و برملا گردید تا مردم افغانستان خود شاهد اعمال شنیع این افراد باشند.
غارت دارایی‌های عامه از جمله درآمدهای گمرکی حیرتان، قاچاق و انحصار منابع طبیعی، غصب زمین‌های بیشمار و آواره‌ساختن مردم بومی آن مناطق، ترویج تعصبات و خشونت‌های قومی و نژادی، قتل، شکنجه، اذیت و آزار و تجاوز جنسی، تنها بخش کوچکی از عملکردهای ننگین دوستم است که هرکدام را در بخشی جداگانه موشکافی خواهیم نمود، ان‌شاءالله.
بدون شک، بنادر و گمرکات دروازه‌های حیاتی یک کشور برای رشد اقتصاد ملی و سرمایه‌گذاری تاجران به‌شمار می‌رود؛ اما در افغانستان طی بیست‌سال جمهوریت، این مراکز مهم و اساسی در اختیار جنگ‌سالاران قرار داشت و علاوه بر فساد گستردهٔ موجود در این گمرکات، تمام درآمدهای قانونی آن نیز به جیب چند فرد بدنام می‌رفت.
بندر حیرتان، واقع در مرز ازبکستان و ولایت بلخ، یکی از مهم‌ترین دروازه‌های تجاری افغانستان به‌شمار می‌رود که سالانه میلیاردها افغانی درآمد گمرکی تولید می‌کند. این بندر به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیر تجارت با آسیای میانه، طی بیست‌سال اشغال، به قلب فساد مالی در شمال افغانستان تبدیل شده بود.
عبدالرشید دوستم به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین چهره‌های متهم به چپاول منابع این بندر شناخته می‌شود. تسلط دوستم بر بندر حیرتان نه از زمان روی‌کار آمدن رژیم جمهوریت، بلکه به دههٔ ۱۹۸۰ برمی‌گردد؛ زمانی که این بندر مهم به «مسکو کوچک» معروف بود. دوستم که در آن زمان با اشغالگران شوروی همکاری می‌کرد، از طریق شبکه‌های قاچاق و کنترل غیررسمی گمرکات، ثروت هنگفتی جمع‌آوری نمود.
پس از روی‌کار آمدن جمهوریت در سال ۲۰۰۱، دوستم با حمایت اشغالگران آمریکایی و متحدانش به قدرت بازگشت و نفوذ خود را بر شمال، به‌ویژه حیرتان، تحکیم کرد. از آن روز به بعد، به‌خاطر بی‌کفایتی رژیم جمهوریت و عدم توان مقابلهٔ آن با جنگ‌سالارانی نظیر دوستم، درآمدهای بندر حیرتان که باید به خزانهٔ ملی واریز می‌شد، اغلب به جیب وی و نزدیکانش سرازیر می‌گردید.
طبق گزارش وزارت مالیهٔ افغانستان در سال ۲۰۱۴، بندر حیرتان سالانه بیش از ۲۵ میلیارد افغانی (حدود ۷۰۰ هزار دالر در آن زمان) درآمد داشت؛ اما بخش عمدهٔ آن به‌دلیل فساد سیستماتیک به بیت‌المال نمی‌رسید، بلکه از طریق شبکه‌های مافیایی تحت فرمان عبدالرشید دوستم میان افراد وابسته به او تقسیم می‌گردید.
این شبکه‌ها نه‌تنها شامل قوماندان‌های مسلح اجیر، بلکه مقامات بلندپایهٔ دولتی، کارمندان گمرک و حتی برخی از اعضای شورای ولایتی بلخ نیز می‌شد که در ازای دریافت سهم خود، چشم بر فساد گسترده می‌بستند. در نتیجه، بندر حیرتان که می‌توانست یکی از منابع اصلی توسعهٔ اقتصادی افغانستان در آن زمان باشد، به مرکز چپاول و غارت تبدیل شده بود.
توجه: نوشته ها، مقالات و نظریات منتشر شده از صدای هندوکش تنها بیانگر نظر نویسندگان است، موافقت صدای هندوکش برایشان شرط نیست.
