پس از فروپاشی جمهوریت، این پرسش مطرح می‌شود که آیا افرادی که از درون نظام جمهوریت به دلیل فساد گسترده عامل فروپاشی این نظام بودند و نقش مستقیمی در آن داشتند، می‌توانند جایگزینی برای حکومت سرپرست باشند یا خیر؟ پاسخ این پرسش بسیار واضح و آشکار است.
آن چهره‌ها و گروه‌های تاریک که زیر چتر جمهوریت سرنگون‌شده گرد آمده بودند، ملت افغان اعتبار خود نسبت به آن‌ها را از دست داده است، آن‌ها مورد سوءاستفاده قرار گرفته و فروخته شده‌اند. اگر تحلیل خود را بر واقعیت‌ها بنا نهیم، در صورت وجود یک حاکمیت مرکزی در افغانستان، مردم چنین رهبران سیاسی بی‌کفایت، فاسد و ناکامی را نمی‌پذیرند و به هیچ وجه از حکومت‌داری آن‌ها اطاعت نخواهند کرد. آن‌ها طرح سیاسی، رهبری و حمایت مردمی قابل اعتمادی ندارند و حکومت‌داری‌شان باعث شکست دیگری خواهد شد.
اگر اندکی در مورد اعمال پلید گذشته‌شان درنگ کنیم و آن‌ها را واکاوی نماییم، این چهره‌ها در زندگی گذشته خود تاریخ بسیار سیاهی از فساد دارند. در بیست سال گذشته، همان چهره‌هایی که امروز خود را مقاومت‌گر، رئیس‌جمهور تبعیدی و حامی آزادی می‌نامند، از افراد رأس رژیم فاسد جمهوریت بودند که با استبداد و اشغالگران، خود را بر دوش ملت تحمیل کرده بودند. آن‌ها دست به قوم‌گرایی، هر نوع فساد و ده‌ها عمل ناروا زده بودند.
همین چهره‌های تاریک نظام جمهوریت، با وجود حمایت بی‌سابقه سیاسی، مالی و نظامی از سوی غرب، نه تنها نهادهای مؤثر و مردمی به نفع کشور ایجاد نکردند، بلکه بدترین انواع فساد، دزدی، تقلب، واسطه‌گری و ارتباط با استخبارات خارجی را به نمایش گذاشتند.
بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی شفافیت، افغانستان در سال ۲۰۲۰ از ۱۸۰ کشور در شاخص ادراک فساد در جایگاه ۱۶۵ قرار داشت. کشور به دلیل رشوه و فساد همین چهره‌های تاریک به این وضعیت رسیده بود. تاراج و فساد چنان در بطن نظام ریشه دوانده بود که گویی خون در رگ‌ها جاری است. در آن حکومت، چندین خانواده با نفوذ پست‌های مهم دولتی را اشغال کرده بودند و دارایی‌های ملی را به عنوان میراث شخصی خود تقسیم می‌کردند.
در بیست سال گذشته، میلیاردها دالر از سوی آمریکا و متحدانش به افغانستان سرازیر شد، اما بیشتر آن یا به جیب مقامات فاسد رفت یا در پروژه‌های بی‌ثمر هدر رفت. زندگی مردم عادی همچنان در گرداب فقر و ناامنی گرفتار ماند، اما میلیاردها دالر کمک تنها به سود یک طبقه کوچک شد و بس.
در این میزان تورم فساد در چارچوب نظام جمهوریت و گرفتار شدن حکومت جمهوریت به سرنوشتی بد، اشغالگران خارجی نیز دخیل بودند. آن‌ها برای حفظ منافع خود دزدان و جنگ‌سالاران را مطرح‌تر کرده و آن‌ها را رهبر، وزیر، سیاستمدار، سفیر، والی و قوماندان ساختند. آن‌ها از تمامی پرونده‌های فساد آگاهی داشتند، اما با این وجود چشم بر فساد آن‌ها می‌بستند و تصمیمات جدی برای ریشه‌کن کردن فساد نمی‌گرفتند.
مقامات فاسد پیشین که نتوانستند از یک ساختار منسجم محافظت کنند و به دلیل فسادشان ابتدا پایه‌های نظام را تضعیف و سپس آن را از بین بردند و مستقیماً در آن دخیل بودند، به هیچ وجه صلاحیت حکومت‌داری دوباره بر افغانستان را ندارند. آزموده‌شده‌ها را نباید دوباره آزمود و سرنوشت افغانستان نباید به دست کسانی سپرده شود که عامل ده‌ها سال ناهنجاری بوده‌اند.
توجه: نوشته ها، مقالات و نظریات منتشر شده از صدای هندوکش تنها بیانگر نظر نویسندگان است، موافقت صدای هندوکش برایشان شرط نیست.
